Foreign Policy: Ne yaptılarsa olmadı, Husiler yılmıyor… ABD ve müttefikleri başka bir yol bulmalı… Analizdeki Türkiye ayrıntısı

İran ile birlikte direniş cephesinde yer alan Yemen idaresi, “Husiler”, Kızıldeniz’de Atlantik sisteminin başını ağrıtmaya devam ediyor. Batı’nın bütün misillemelerine ve caydırma ataklarına karşı, Husiler Batı ülkelerinin gemilerini vuruyor, deniz ticaretini sarsıyor. Hususla ilgili Foreign Policy müellifleri, Trump’ın birinci devir istihbarat brifingi vazifelisi Beth Sanner ve Defense Priorities’de Askeri Tahlil Müdürü Jennifer Kavanagh bir tahlil yaptı. Yazıda, Türkiye’nin rolüne ait bir detay da dikkat çekiyor. “Husiler yılmıyor” başlıklı tahlil şöyle:

BİR O CEPHE BİR BU CEPHE VURUYOR

“ABD’nin Husileri caydırma ve geriletme misyonu işe yaramıyor. Militan küme 2024’ün son haftasında İsrail’e ve Kızıldeniz’deki nakliye yollarına yeni bir füze ve insansız hava aracı saldırısı dalgası başlattı ve bu da ABD ‘nin Yemen kıyılarındaki askeri maksatları vurmasına yol açtı. Husiler yalnızca Aralık ayında çok sayıda ABD donanma ve ticaret gemisine ateş açtı ve İsrail’e on drone ve füze saldırısı düzenledi. İsrail ve ABD toplamda beş defa misilleme yaparak liman ve güç altyapısı ile Husi askeri mevzilerini vurdu fakat Husiler karşılık vermeye devam etti. Bu süreçte dost ateşi bir ABD FA-18 savaş uçağını düşürdü, neyse ki mürettebatı kurtuldu. Bu fayda-maliyet oranı sürdürülebilir değildir. Husi operasyonları ve emelleri önemli bir halde aşınmadı lakin ABD’nin askeri hazırlığı ve prestiji aşındı. Washington’un yeni bir stratejiye muhtaçlığı var; yalnızca Kızıldeniz’de sergilenen semptomlara değil, Husilerin artan gücünün kaynaklarına odaklanan bir stratejiye.

ABD’NİN KURDUĞU ÇOK ULUSLU YAPI

Bir yıldan biraz daha uzun bir mühlet evvel, Aralık 2023’te Washington, Bab al-Mandeb Boğazı olarak bilinen bir tıkanma noktasından geçen global deniz nakliyatının yaklaşık yüzde 12 ‘sini tehdit eden Husi hücumlarının akabinde ticari gemileri korumak ve seyrüsefer özgürlüğünü tekrar tesis etmek için çok uluslu bir operasyon kurdu. Husiler emellerinin İsrail’i Gazze’deki savaşa son vermeye zorlamak olduğunu argüman etseler de memleketler arası deniz nakliyatını ayrım gözetmeksizin gaye aldılar.

MECBUREN AFRİKA’NIN GÜNEYİNE YÖNELDİLER

“Ağustos ayında, ABD’nin askeri harekatının dokuzuncu ayında, ABD’nin Orta Doğu’daki Deniz Kuvvetleri Kumandanı Koramiral George Wikoff, ABD’nin savunma uğraşlarının ve ataklarının Husileri caydırmayacağını açıkça ilan etti. “Çözüm bir silah sisteminin sonunda gelmeyecek” dedi. Bu sonuçta çok az değişiklik oldu. Gemiciliğe yönelik taarruzlar büyük ölçüde azaldı zira daha az gaye var – gemicilik yaklaşık üçte iki oranında azaldı – lakin seyrüsefer özgürlüğü yine sağlanmadı. Ortalarında 27 Aralık ‘ta Umman Denizi’nde bir Maersk konteyner gemisine yapılan atak ve 31 Aralık ‘ta USS Harry S. Truman’a yapılan taarruz savlarının da bulunduğu tek tük akınlar, Batı gemilerinin birçoklarını Afrika’nın güney ucunda daha uzun, daha kıymetli ancak daha inançlı rotalar izlemeye zorlamaya devam ediyor.

200’DEN FAZLA FÜZE, 170 İHA

“Bu ortada Husiler son haftalarda İsrail’e yönelik direkt füze ve insansız hava aracı taarruzlarını artırdı. Bunlar Kızıldeniz ataklarından daha az dikkat çekti lakin Husiler Hamas’ın 7 Ekim 2023’teki saldırısından bu yana İsrail’e 200’den fazla füze ve 170 insansız hava aracı fırlattı. İsrail’e yönelik atakların neredeyse tamamı engellendi, lakin bir İsrailli öldü ve düzinelercesi yaralandı-çoğunlukla düşen enkazlar ve giderek daha sık sığınaklara kaçışlar nedeniyle.

HUSİLERİN KAYBEDECEKLERİ AZ

“Neredeyse her gün gerçekleşen ataklar İsrail’in koordineli bir çokuluslu müdahale davetinde bulunmasına ve Husileri, Hamas ve Hizbullah’la tıpkı yazgısı paylaşacakları konusunda uyarmasına neden oldu; her iki örgütün de operasyonel kapasitesi İsrail’in cezalandırıcı hava hücumlarıyla yok edildi.

Ancak bu tıp vahim tehditler ve askeri tırmanış Husilerin kampanyasını sona erdirmeyecek zira Husiler kazandıklarına inanıyor. Tahran’daki rejimin ya da Hizbullah’ın bilakis Husilerin maddi ya da prestij olarak kaybedecek çok az şeyi var.

DARBE ALDIKÇA POPÜLERLEŞİYORLAR

“Yemenliler, Husilerden besin, tıbbi bakım ya da eğitim üzere hizmetler almıyor ya da beklemiyor. Her halükarda, Suudi Arabistan’ın yaklaşık on yıldır süren bombardımanlarının akabinde Husiler düzgünce köşeye sıkışmış durumda ve ağır hücumları göğüsleyebiliyorlar; bu ortada ehemmiyetleri ve popülariteleri de her darbede daha da artıyor.

RUSLARDAN YARDIM

Husiler, İran’ın Direniş Ekseni’nin 7 Ekim’den daha güçlü, daha güçlü ve daha yürekli çıkan tek üyesi. Artık yalnızca Yemen’e odaklanmakla yetinmeyen Husilerin, İran’ın çökmekte olan ekseninin bıraktığı boşluğu doldurmak için artan hırsları görmezden gelinemez. Yeni iştirakler, dolan kasalar ve Rusya’dan geldiği bildirilen yardım da dahil olmak üzere daha yakın bağlarla bu yayılmacı Husi direniş hareketi, bölgedeki ve muhtemelen ötesindeki ABD güçleri ve ortakları için risk oluşturan yeni çatışmaları körükleme tehdidinde bulunuyor.

SUUDİLER VE BAE DE HEDEFTE

“Husiler, halihazırda Somali merkezli El Kural’a bağlı El Şebab ile irtibat kurmuş ve Doğu Afrika’daki ana mühimmat kaynağı haline gelerek zati şiddet sarmalından muzdarip bir bölgedeki istikrarsızlaştırıcı tesirlerini derinleştirmişlerdir. Husiler ayrıyeten Suudi petrol ve liman altyapısına yönelik, global petrol piyasalarını altüst edebilecek hücumları yine başlatma tehdidinde bulundular ve daha evvel Birleşik Arap Emirlikleri’ne çok sayıda balistik füze ve insansız hava aracı saldırısı düzenlediler.

DURUM, ABD’Yİ İKTİDARSIZ GÖSTERİYOR

“ABD’nin Husilere karşı yürüttüğü askeri faaliyetlerin yararları meçhuldür. ABD ticareti büyük ölçüde Basra Körfezi rotalarına dayanmıyor ve ABD bandıralı gemiler Ocak 2024’ten bu yana, yalnızca son üç istisna dışında, bölgeden büsbütün kaçındı. Ticaretin birçok bir yıl boyunca yönlendirilmiş olsa bile, Kızıldeniz’deki kesintinin ABD petrol fiyatları yahut enflasyonu üzerinde çok az kalıcı tesiri olmuştur. Dahası, birçok müttefik ve ortağın takviyesini alamayan ya da seyrüsefer özgürlüğünü müdafaa maksadına ulaşamayan çok uluslu bir kampanyayı sürdürmek Washington’u en yeterli ihtimalle iktidarsız gösteriyor.

TRUMP İDARESİ TAHLİL BULMAZSA…

“ABD’nin yeni idaresi, mevcut askeri harekâtın yerine Husi gelir kaynaklarını boğan, kümenin ana sponsoru İran’ı sorumlu tutan ve müttefik ve ortakların bu uğraşlarda ve bölgesel deniz nakliyatının korunmasında, daha büyük ve nihayetinde başkan bir rol üstlenmelerini talep eden kalıcı bir tahlil getirmelidir. Bu ne süratli ne de kolay olacaktır, fakat yine odaklanmış bir strateji olmadan Husi sorunu daha da büyüyecektir.

En kıymetlisi, bir sonraki idarenin Husilerin askeri ikmalini ve lokal silah üretimini ve öbür teşebbüsleri finanse etmek için kullandıkları gelirlerini azaltması gerekecektir. Kimilerinin önerdiği üzere bir ABD deniz karantinası gerçekçi değil; 2015-2024 yılları ortasında yalnızca 20 civarında İran kaçakçılık gemisi yakalandı. ABD’nin daha fazla yaptırım uygulaması da işe yaramayacaktır zira Husilerin gelir kaynakları -yasadışı ticaret ve acımasız mahallî vergilendirme- büyük ölçüde milletlerarası finans sisteminin dışında kalmaya devam etmektedir.

TRUMP BÖLGESEL BAŞKANLARLA ALAKASINI KULLANABİLİR

“Husi finansmanına; brokerler, bayrak devletleri, gemi sahipleri ve klas kuruluşları üzere hizmet sağlayıcılara; ve bölgesel, Avrupalı ve Asyalı ortaklarla işbirliği içinde transit noktalara odaklanmak daha uygulanabilir. ABD Başkanı seçilen Donald Trump; Umman, BAE, Suudi Arabistan ve Hindistan’ı Husilerin mali destekçilerine ve lojistik düğüm noktalarına baskı yapmaya zorlamak için bölgesel önderlerle olan güçlü şahsî irtibatlarını kullanabilir. Husileri çevreleme siyaseti, Avrupa ve öteki kıyı devletlerinin, deniz güvenliğini tehdit eden ve yaptırımlardan kaçan Rus ve İran petrol tankeri gölge filolarının büyüyen ağına ait kaygılarıyla de örtüşmektedir. Bu yasadışı deniz nakliyatının kapsamının daraltılması Husilerin kıymetli bir gelir akışını kesecek ve Moskova ile Tahran’ın bağımlı olduğu petrol gelirini azaltacaktır.

ATILACAK ADIMLARDAN BİRİ

“Washington, Husi ikmal çizgilerini engellemek ve seyir özgürlüğünü savunma yükünü paylaşmak için daha uygun tasarlanmış gerçek manada çok uluslu bir deniz varlığı oluşturmalıdır. Bu, Husilere özel başka bir misyondan çok, 46 ülkeden oluşan ve korsanlıkla uğraş ve kaçakçılıkla gayrete odaklanan ABD liderliğindeki Birleşik Deniz Kuvvetleri üzerine inşa edilirse daha kabul edilebilir ve uygulanabilir olacaktır. Bölgesel ortaklarla müzakere ederek onların da iştirakini ve iştirak kaidelerini sağlamak gerekecektir. Atılacak adımlardan biri, Riyad’ın korsanlık ve kaçakçılıkla uğraş için 2020’de kurulan ve can çekişen bölgesel kurulunu yine canlandırmasına yardımcı olmak olabilir.

TÜRKİYE’NİN ROLÜ…

“Diğer adımlar ortasında Brüksel ve Yeni Delhi’nin bölgedeki son ve mevcut deniz güvenliği operasyonlarını güçlendirmek için bu iki ülke ile işbirliğini teşvik etmek ve Afrika Boynuzu’nda artan tesiri göz önüne alındığında Türkiye’nin rolünü daha merkezi hale getirmek yer alıyor. Bu çok taraflı eforları hızlandırırken, ABD kendi deniz varlığını yanlışsız boyutlandırmalı, uçak gemisi atak kümelerini kaldırmalı, fakat daha küçük devriye gemileri ve bol ölçüde deniz ve hava insansız hava aracı ile desteklenen birkaç güdümlü füze destroyeri üzere hedefe uygun daha küçük bir gücü koruma etmelidir.

YEMEN İÇİNDEKİ MUHALİFLERİ DESTEKLEMEK

“Çabalar birebir vakitte Husilere karşı çıkan Yemenli kümeleri, bilhassa de milletlerarası alanda tanınan hükümeti desteklemelidir. Bölgesel devletler Husilerin Yemen’in petrol ve gaz alanlarını ele geçirmesini engellemek için savunma sistemlerini geliştirmeye yardımcı olabilirler ki bu da kümenin bölgesel maksatlarına kaynak sağlayacaktır. Washington’ın, Yemen hükümetinin Husilerin milletlerarası bankacılık sistemine erişimini kesme uğraşlarını desteklemek üzere bir katalizör rolü oynaması gerekebilir. Fakat nihayetinde bölgesel hükümetler öncülük etmelidir.

İRAN’I ZAYIFLATMAYA DÖNÜK STRATEJİ

“En kıymetlisi, ABD’nin rolü İran’ın bölgesel tesirini zayıflatmaya yönelik daha geniş bir stratejinin uzantısı olmalıdır. Bu da Husi hareketlerinin en önemli destekçisi olan İran’ın ekonomik ve diplomatik cezalar yoluyla kümenin hücumlarından sorumlu tutulması manasına gelecektir. ABD ve İsrail, Husi kabiliyetlerine yönelik yeni askeri atakları koordine etmeli ve askeri aksiyonlar, sivillere ziyan vermeden Husi operasyonlarını azami ölçüde sekteye uğratacak formda hassas bir halde hedeflenmelidir.

FİNANS OPERASYONLARI

“Örneğin İran istihbarat gemilerine ve kilit Husi önderleri ile finansörlerine yönelik zımnî operasyonlar tercih edilebilir. Bu, Husileri hava hücumlarına direnmekten elde ettikleri meşruiyetten yoksun bırakırken potansiyel olarak benzeri tesirlere ulaşmalarını sağlayacaktır. ABD ve ortakları ortasında bu çeşit operasyonları bilgilendirmek için istihbarat paylaşımı genişletilmeli ve yaygınlaştırılmalıdır. Bu çeşit irtibatlar Washington’un erişim alanını düşük maliyetle genişletebilir ve İsrail ile Arap ortakları ortasında da dahil olmak üzere, Husi kampanyası sona erdikten sonra da uzun müddet dayanacak halde tasarlanmış bölgesel bağlar kurabilir.

‘GÖZARDI ETMEK APTALLIK’

“ABD ordusunun Kızıldeniz harekâtını sona erdirmenin vakti geldi fakat Husi tehdidini büsbütün göz gerisi etmek stratejik açıdan aptallık olur. Husiler denetimsiz bırakılırsa, Trump’ın İbrahim Mutabakatı’nı genişletmek ve İran’ı denetim altına almak üzere başka Orta Doğu önceliklerini kolaylıkla raydan çıkarabilir. Nihayetinde, Yemen’deki zorlukları ciddiye almak ve bunları yönetmek için bir rota çizmek Trump’ın çıkarına olacaktır.”