Güçlü silahların hammaddesi madenler: Galyum, Niyobyum, Kobalt, Tungsten… Amerikan strateji kuruluşundan Trump’a: ‘Çin’i yakalaman Kanada rezervlerine bağlı’

Trump’ın koltuğa oturur oturmaz karşısına aldığı ülkelerden biri Kanada… ABD Başkanı’nın “Kanada eyaletimiz olsun” olsun teklifi ile başlayan tansiyon, gümrük vergilerinin artırılmasıyla tırmandı. Amerikalı strateji uzmanlarıysa, Trump’a Kanada ile işbirliği yapma tavsiyesinde bulunuyor… Uzmanlara nazaran, savunma sanayi madenleri üzerinde Çin’in hegemonyasını kırmak, ABD-Kanada işbirliğine bağlı…

CSIS ŞUBAT RAPORU

ABD’li Stratejik ve Memleketler arası Araştırmalar Merkezi (CSIS) Şubat 2025 raporunda, savunma sanayi sistemlerinin hammaddesi olan pahalı madenler ele alındı. Bu madenlerin başında Galyum, Niyobyum, Ender Toprak Elementleri (NTEs), Kobalt ve Tungsten geliyor.

ÇİN’İN HAKİMİYETİNİ KIRMA FORMÜLÜ

Rapor, CSIS’ın müdür yardımcısı Christopher Hernandez-Roy, yardımcı araştırmacı Henry Ziemer ve Alejandra Toro tarafından birlikte kaleme alındı. Bu üç ismin tahlili, Çin’in kelam konusu madenler üzerindeki hakimiyetini anlatıyor. Bu durumun, ABD’nin savunma endüstrisi ve ulusal güvenliği için risk oluşturduğu saptamasını yapıyor. Uzmanlara nazaran, ABD’nin bu riski aşmasının kıymetli bir yolu, Kanada’daki rezervleri bu ülke ile ortakılık kurarak pahalandırmak. Tahlilde 5 temel değerli madenin savunma sanayi içindeki yeri ve Kanada’nın buradaki rolünün altı çiziliyor. Şöyle:

GALYUM:
Kullanım Alanı: Yarı iletkenler, elektronik savaş sistemleri, radar.
Çin galyumda dünya üretiminin %98’ini denetim ediyor. Kanada ise bu alanda hudutlu üretim yapıyor; Quebec’teki tesislerle kapasite artırılması hedefleniyor.

NİYOBYUM:
Kullanım Alanı: Jet motorları, hipersonik silahlar, üstün alaşımlar.
Bu maden üzerinde Brezilya ve Çin’in hakimiyeti var. Kanada, Niobec madeni ve geliştirme kademesindeki projelerle ikinci üretici pozisyonunda.

NADİR TOPRAK ELEMENTLERİ (NTES):
Kullanım Alanı: Hassas güdümlü mühimmat, lazer sistemleri.
Çin, sürece kapasitesinin %85’ine sahip. Kanada, Saskatchewan’daki tesisler ve Quebec’teki geri dönüşüm projeleriyle alternatif kaynak olmayı planlıyor.

KOBALT
Kullanım Alanı: Jet motorları, lityum piller.
Demokratik Kongo Cumhuriyeti (Çin kontrolünde) ana üretici. Kanada, Fortune Minerals ve Electra projeleriyle üretimi artırmayı hedefliyor.

TUNGSTEN
Kullanım Alanı: Zırh delici mühimmat, istikrar tartıları.
Çin, üretimin %85’ini elinde tutuyor. Kanada, Mactung ve Sisson projeleriyle rezervlerini değerlendirmeye çalışıyor.

HANGİ SİYASETLER İZLENMELİ

CSIS raporunda Trump’a Kanada ile işbirliği kapsamında şu siyaset teklifleri yapıldı.

• Savunma odaklı maden projeleri için hükümet takviyeli fon sistemi oluşturulmalı.
• USMCA’ya Kritik Mineraller Kısmı Eklenmesi: Ticaret muahedesine tedarik zinciri işbirliği hususları entegre edilmeli.
• Sermaye Oluşturma: Uzun vadeli yatırımlar için kredi garantileri ve risk paylaşımını belirleme…
• Stoklama Teşvikleri: ABD ve Kanada’nın stratejik stoklarını artırması; şirketlere vergi indirimleriyle takviye vermesi.
• Öncelikli Projelerin Belirlenmesi: İki ülkenin federal ve eyalet seviyesinde ortak haritalama çalışmaları yapması.
• Altyapı Yatırımları: Kanada’nın kuzey bölgelerinde madencilik için yol, güç ve lojistik altyapısının güçlendirilmesi.

GEÇMİŞTEKİ MODELİN UYARLANMASI

Uzmanlara nazaran, ABD ikinci dünya savaşı sırasındaki Kanada ile iştirak modelini, bugüne uyarlamalı. Tedarik zincirinin tüm etaplarında (madencilikten geri dönüşüme) iki ülke koordineli adımlar atılmalı. Bu, hem savunma endüstrisini teminat altına alacak hem de Kuzey Amerika’nın jeopolitik pozisyonunu güçlendirecek.