Tarih kitaplarının yazdığı köpekler… Dost nasıl köleye dönüştü

Geçmişe bakıldığında, tarihteki birinci köpeklerin fosillerine günümüzden 35-56 milyon yıl evvel rastlanırken, çağdaş köpeğe ise yaklaşık 30 bin yıl evvel rastladığı görülüyor. Ülkemizin kurucusu ulu lider Mustafa Kemal Atatürk’ten, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a kadar pek çok başkanın köpeklerine olan sevgisini biliyoruz. Köpekler eski bir dosttan köleye nasıl dönüştü ya da dönüştürüldü? Bu yazımda size tarihin unutulmaz köpeklerini yazacağım.

İSLAM VE KÖPEK

Türk mitolojisine nazaran köpekgillerin soyu bir dişi kurttu. Ziya Gökalp’e nazaran de bu köpeğin ismi Asena idi. Köpeklerin Türklerin hayatındaki değerini yitirmesi çoklukla İslam’a bağlansa da, İslam’ın hiçbir vakit köpekle bir sorunu olmadı. Hatta Kur’an’da Kehf müddetinin 18’inci ayetinde Yedi Uyuyanlar’ın köpeklerinin (Kıtmir) onlarla birlikte mağarada kaldığı anlatılır.

ÖLÜMCÜL DENEYLERDEN, UZAK DOĞU YEMEKLERİNE

Anadolu’ya yerleşen Türkler köpeklerini her vakit kapının önünde bıraktılar. Köpeğin bir öteki ismi olan it ise vakitle hakarete dönüştü. Şafilerin köpeği mekruh sayması ya da Arap adetleriyle de sevgi biraz sövgüye dönüştü. Meğer en başından beri köpeklerin beşerden bağımsız bir tarihi olmadı. İnsan her devirde köpeğin efendisi oldu. Birinci köpekler boğaz tokluğu ile çalıştırıldılar. Yük hayvanı üzere yük taşıdılar, etleri ya da postları için canlarından oldular. Vakitle köpek besin ve giysi olmaktan çıktı bekçiliğe terfi etti. Mitolojide ilahlaştırılan köpek, yeri geldi kızak çekti, görmeyene ışık, yalnız olana yoldaş oldu. Yeri geldi narkotikle birlikte bomba imhada çalıştı, askerde mayın tarayıcı, zelzelede kurtarıcı oldu. İnsanoğlu hiçbir vakit layığı ile benimseyemedi köpekleri. Ölümcül deneylerin kobayı da oldular, Uzak Doğu mutfaklarında yemek de… Hatta çoğaldıkları için ömür hakları ellerinden alındı.

20 YIL EFENDİSİNİN GELMESİNİ BEKLEDİ

Tüm aksiliklere karşın onlar yalnızca tek bir şey istediler; sahiplenilmek. Gönüllere taht kuran köpeklerden biriydi mesela Argos… Truva Savaşı’na katılmak için giden Odysseus’un baş tacıydı. 20 yıl sonra savaştan geri döndüğünde karısı ve oğlu dahi onu tanımazken, artık 20 yaşına gelmiş Argos onu tanıdı. Yaşlı Argon için beklediği gün gelmişti tahminen de, sahibine yanlışsız yürüdü ve yere yığılarak hayatını kaybetti.

Yunan mitolojisinin ünlü köpeklerindendi Kerberus… Yeraltı yaradanı Hades’in hükmettiği ölüler diyarının bekçisiydi. Kerbeys “çukur iblisi” manasını taşıyordu. Misyonu ise cehennemden kaçmak isteyenlere mani olmaktı. Pek çok sefer farklı betimlense de en yaygın tasvirinde; 100 başlıydı ve kuyruğu da yılan formundaydı. Sırtında pek çok yılan başını barındıran Kerbeus’un ısırığı da zehirliydi. Tekrar anlatılanlara nazaran Kerbeus, zehirli salyaları ile dünyada zehirli bitkilerin oluşumuna sebebiyet verdi.

ÖLÜMÜN BEKÇİSİ

Mısır ilahlarının en eskilerindendi, Anubis. Başı köpekgillerden çakala benziyordu ve bedeni ise insandı. Vefatın bekçisi ve efendisi olarak tanındı. İleriki devirlerde bu vazifesini Osiris’e kaptırdı. Mumyalama ve gömü merasimleri yaparken, artık tek vazifesi ölülerin Osiris’i bulmasını sağlamaktı. Ruhların ölüler ülkesinde kabul seremonisi sırasında gerçekleşen kalp tartısında terazinin başında durup, cennete ve cehenneme gidecekleri belirliyordu.

KORKAN KÖPEĞİN ACI SONU

Büyük İskender’in gözbebeğiydi, çok sevdiği köpeği Peritas. Birinci köpeğini Hindistan seferine gittiğinde Asya Hükümdarı ikram etmişti. Köpeğin yüreğini denemek istediklerinde, köpeği yaban domuzunun önüne sürdüler. Köpek korkup kaçınca da kellesinden oldu. Bir öteki önderin armağanı ise Peritas oldu. Peritas, bir fil ve aslanı tıpkı anda alt ederek Büyük İskender’in kalbine taht kurdu. Ne yazık ki ömrü çok uzun sürmeyen Peritas’ın vefatı Büyük İskender’e çok acı verdi. O denli ki Peritas’ın vefatının akabinde ele geçirdiği kentlerden birine onun ismini verecek kadar sevmişti köpeğini.

BARRY, MILOU, SNOOPY VE LESSIE

İri cüsseli Saint Bernard cinsinin atası olarak kabul edilen İsviçre Alpleri’nin arama-kurtarma köpeği Barry, 40’tan fazla kişinin kurtulmasına yardımcı oldu. Hatta bulduğu küçük bir çocuğu daima yalayarak donmaktan kurtardı. Havlayarak yerlerini bildirdi. 1812’de emekli edilen Barry 1814 yılında öldüğünde Paris yakınlarından bir köpek mezarlığı inşa edilip, gömüldü. Ayrıyeten pek çok Saint Bernard cinsine günümüzde hala bu isim veriliyor.

Toparlayacak olursam; 1943 yılında sinemaya uyarlanan Lassie bir çocukla bir köpeğin dostluğunu anlatan bir dizi olarak televizyonlarda yıllarca sevilerek izlendi. Charles Schultz’un Peanuts karakterlerinden Snoopy, dünyanın en tembel köpeklerinden biri olsa da tam bir bilgeydi. Hergé’nin ünlü kahramanı Tenten’in köpeği Milou ya da bizim değimimizle Fındık, bütün maceralarda değerli bir rol oynayan zeki bir yoldaştı. Keşke ekranlarda tabiat ve hayvan sevgisini aşılayacak üretimleri yine görebilsek, aksi halde kaç kuşak daha savaş oyunları ile büyümeye devam edecek.

Pınar Saraçoğlu