The Times, ABD’nin Gazze planını yazdı: Aylar önce hazırlanmış… ‘Bu iş bana ne kazandırır’
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun Washington ziyareti sırasında ABD Başkanı Donald Trump, Filistinlilerin Gazze’den toplu olarak tahliye edilmesini ve ABD’nin bölgeyi devralarak “Orta Doğu Rivierası”na dönüştürmesini önerdi.
The Times’ın haberine nazaran, memleketler arası yansıların akabinde Trump’ın yönetminindeki birtakım yetkililer Trump’ı bu plandan vazgeçirmeye çalıştı.
Trump, kelam konusu Gazze planını “güzel bir gayrimenkul projesi” ve “geleceğe yönelik bir kalkınma” olarak tanımladı ve savunmayı sürdürdü.
49 SAYFALIK RAPOR
Fakat daha sonra Trump’ın Gazze planının, aslında aylar evvelce hazırlandığı ortaya çıktı. ABD seçim kampanyalarının devam ettiği süreçte, Trump’ın danışmanlarının George Washington Üniversitesi iktisat profesörü Joseph Pelzman’ın hazırladığı, Gazze’nin yine inşası hakkındaki 49 sayfalık bir raporu incelediği öğrenildi.
Temmuz ayında Profesör, “Gazze’yi Yeniden İnşa Etmek İçin Ekonomik Bir Plan: BOT (Build-Operate-Transfer) Yaklaşımı” başlıklı raporunu Trump’ın danışmanlarına sundu. Raporda, savaşın, “eski bir sıkıntıya yeni ve taze bir yaklaşım getirme fırsatı sunduğunu” öne sürdü.
Gazze’nin yeninden inşa edilebilmesi için bölgenin büsbütün boşaltılması gerektiğini savunan Pelzman, “Kelimenin tam manasıyla boşaltılmalı ve sıfırdan kazılmalı” sözlerini kullandı. Pelzman ayrıyeten, 365 kilometrekarelik Gazze topraklarının büsbütün kazılarak, İsrail ve Mısır hudutlarına üç adet dört kilometrelik tampon bölge inşa edilmesini önerdi.
ÇİN USULÜ GÖKDELENLER
Pelzman, hazırladığı planda, Gazze’nin doğu bölgesinde Çin biçimi gökdelenler, batı tarafında Suudi Arabistan’ın Kızıldeniz Projesi’ne benzeyen kıyı mülkleri, iki bölgenin ortasında ise tarım alanları ve seralar olması gerektiğini belirtti.
Trump’ın, Netanyahu ile olan telefon görüşmesinde, “Gazze, çok kıymetli bir gayrimenkul. Oraya oteller yapabiliriz” dediği öne sürüldü. İsrail’deki çok sağcı hükümet ortaklarının da bu fikri desteklediği söz edildi.
“ONA SAHİP OLACAĞIZ”
Beyaz Saray’da düzenlenen ortak basın toplantısında konuşan Trump, “ABD, Gazze Şeridi’ni devralacak ve orada büyük işler yapacağız. Ona sahip olacağız” dedi.
Trump, ABD’nin proje için para harcamayacağını ve asker göndermeyeceğini söyledi. Daha sonra yaptığı diğer bir açıklamada da ABD’nin Gazze’yi alması durumunda Filistinlilerin geri dönme hakkı olmayacağını da belirtti.
Pelzman, hazırladığı raporda, Gazze halkının bölgeden çıkışından bahsederken, geri dönüş haklarına değinmedi. Pelzman raporda, ABD’nin Mısır’a baskı yaparak Filistinlileri kabul etmeye zorlaması gerektiğini öne sürerken “Mısır bir iflas halindeki devlettir ve ABD’ye büyük borcu bulunmaktadır” sözlerini kullandı.
Mısır idaresi kelam konusu öneriyi kesin bir lisanla reddetti.
BÖLGE GÜVENLİĞİ
Pelzman, raporunda bahsettiği planında, Hamas’ın başarısız olduğunu ve bölgenin güvenliğinin kısa vadede tarafsız ortaklara devredilmesi gerektiğini savundu. BOT (Build-Operate-Transfer) modelini önerdiği raporunda, özel dal şirketleri ve kuruluşlarının, hükümetle paydaşlık kurarak 50 ila 100 yıl boyunca bölgeyi işletme hakkına sahip olacağını ve daha sonra mülkiyetin kamu otoritelerine devredileceğini belirtti.
Planda bahsi geçen süreç zarfında özel şirketler, altyapıyı kullanma karşılığında fiyat alabilecek. Ayrıyeten Gazze’de büsbütün güneş gücüyle çalışacak olan hafif raylı sistemle ulaşım sağlanacak, havalimanı ve limanlarla ticaret yapılabilecek.
MALİYET HESAPLAMASI
Proje maliyeti konusunda ise 1-2 trilyon dolar ortasında olacağını ve tamamlanmasının 5-10 yıl kadar süreceğini varsayım eden profesör, uzun vadede, Gazze’nin iktisadının turizm, tarım ve teknoloji bölümlerine dayanması gerektiğini önerdi.
Gazze’de hukuk sistemi oluşturulmasını ve “sivil yöneticilerin” bölgeyi yönetim etmesini öneren Pelzman, Filistinlilerin egemenliği konusunda 50 yıllık kira mukavelesi bitene kadar tartışılmaması gerektiğini savundu.
İngiltere ve ABD’nin geçmişte Panama, Porto Riko ve Hong Kong üzere bölgelerde benzeri yatırımcı dayanaklı idare modelleri uyguladığı örnek olarak gösterildi.
ULUSLARARASI HUKUK
Uzmanlar, Trump’ın planının memleketler arası hukuka muhalif olduğunu belirtiyor. Maryland Üniversitesi’ndeki Gildenhorn İsrail Çalışmaları Enstitüsü’nden Marwa Maziad, “Trump, Filistin’in siyasi taleplerini göz gerisi edip, sırf ekonomik kalkınma modeline geri dönüyor” dedi.
Filistinli yetkililer, Trump’ın planını, 1948’de İsrail’in kuruluşu sırasında yaşanan Nakba’ya (Büyük Felaket) misal bir nüfus sürgünü teşebbüsü olarak pahalandırıyor.
Trump’ın planı, hem milletlerarası hukuk uzmanları hem de Ortadoğu’daki siyasi çevrelerce şiddetli bir formda eleştiriliyor.
TRUMP’IN ATLANTIC CITY GEÇMİŞİ
Forbes’ta yer alan bir yazıda, Trump’ın Gazze planının geçmişte uyguladığı büyük ölçekli lüks projelerle benzerlik taşıdığı belirtildi.
Trump’ın kentsel dönüşüm anlayışı, 1980’lerde Atlantic City’deki yatırımlarıyla dikkat çekti. Kumarhanelerin yasallaşmasıyla bölgeye büyük ilgi duyan Trump, burada Trump Plaza, Trump’s Castle ve Trump Taj Mahal üzere dev projelere girişti. Trump, Taj Mahal’i “dünyanın sekizinci harikası” olarak tanıttı. Lakin bu yatırımlar borç krizleri ve iflaslarla sona erdi.
“ONUN PROSEDÜRÜ BU”
Trump’ın yatırım stratejisini anlatan eski danışmanlarından Barbara Res, şu tabirleri kullandı:
“Trump her şeyi abartır. Gökyüzünden bir şey alır, ismini üzerine koyar ve ‘Bu şimdiye kadar inşa edilmiş en büyük şey’ der. Onun usulü bu.”
Trump’ın kumarhaneleri büyük gelir getirse de borç yükünü kapatmaya yetmedi. 1990’ların başında iflaslar başladı. Lakin Trump, yatırımcıları ikna etme yeteneğiyle Wall Street’ten yeni kaynaklar buldu. 1995’te halka açılan şirketi, New York Borsası’nda “DJT” sembolüyle süreç görmeye başladı. Başlangıçta tek bir kumarhaneyi içeren halka açık şirketine vakitle öbür iki kumarhanesini de ekledi ve borç yükü daha da arttı. Yatırımcılar bu borçlanmanın bedelini öderken, kumarhane şirketi 2000’lerde iki defa daha iflas etti.
“EN AKILLI ADAMLARI BİLE…”
Trump’ın eski danışmanı Alan Marcus, bu süreci şu sözlerle özetledi:
“Görüşleri şekillendirmeyi çok âlâ biliyor. Wall Street’in en akıllı adamları bile (Bear Stearns ve diğerleri) onun borcuna yatırım yapma yanlışına düştü. Ve Trump’ın hiçbir vakit borcunu ödeme niyetinde olmadığını bilmelerine karşın bunu yaptılar.”
Donald Trump, Gazze için benzeri bir yaklaşımı benimsedi. ABD vergi mükelleflerinin bu projeyi finanse etmeyeceğini belirterek, “Bu proje, büyük servet sahibi komşu ülkeler tarafından finanse edilebilir” tabirlerini kullandı.
Suudi Arabistan öneriyi kesin bir lisanla reddetti.
Yazıda, büyük ihtimalle hiçbir Arap ülkesinin Gazze’yi bir turizm merkezi haline getirmek için milyarlarca dolarlık yatırım yapmayacağı ama Trump’ın geçmişte olduğu üzere yatırımcıları projeye çekmeye çalışabileceği söz edildi.
“BU İŞ BANA NE KAZANDIRIR”
Eski danışmanı Marcus, Trump’ın stratejisi için şunları söyledi:
“Dünya büyüyor fakat onun niyeti değişmiyor. Sonunda her şey şu soruya geliyor: ‘Bu iş bana ne kazandırır?’”
